‌سرنوشت FATF  در دولت جدید تعیین می َشود؟

دنیای قلم - «وقتی fatf را اجرا نمی‌کنیم، یعنی نمی‌توانیم با بانک‌ها مرتبط باشیم»؛ این بخشی از سخنان دیروز حسن روحانی بود که از بلاتکلیفی لوایح fatf گله‌‌مند بود. دو لایحه از لوایح چهارگانه fatf در مجمع تشخیص مصلحت نظام ماه‌هاست در انتظار بررسی و تعیین تکلیف هستند. این در حالی است که یکی از لوایح تصویب مجلس و شورای نگهبان را دارد و فقط لایحه cft به تأیید شورای نگهبان نرسیده بود که انتظار می‌رفت در مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین تکلیف شود اما یکباره لایحه پالرمو که مراحل قانونی خود را طی کرده و باید توسط دولت ابلاغ می‌شد نیز سر از مجمع تشخیص مصلحت نظام درآورد و اصولگرایان مخالف پیوستن ایران به fatf با کمک مجلس ‌یازدهم که همه اصولگرا هستند، تلاش خود را در مجمع به کار بستند تا این لوایح به سرانجام نرسند.

حال که قدرت در تمام بخش‌های حاکمیتی به دست اصولگرایان افتاده و رئیسی هم رئیس‌جمهور منتخب شده است، امید زیادی برای پیوستن ایران به fatf نیست. فقط ایران و کره‌شمالی عضو گروه اقدام ویژه مالی نشده‌اند و همه کشورهای دنیا برای انجام معاملات تجاری، بانکی و مالی به عضویت fatf درآمده‌اند.

البته در ایران با جدی‌شدن احتمال بازگشت آمریکا به برجام و لغو تحریم‌ها گمانه‌زنی‌هایی در رابطه با قوت‌گرفتن احتمال پیوستن به fatf مطرح شد؛ زیرا لغو تحریم‌ها بدون رفع مشکل روابط مالی و بانکی ایران با دنیا تأثیری در بر نخواهد داشت. اما این روزها با کم‌رنگ‌شدن امید به رفع تحریم‌ها و قدرت‌گرفتن اصولگرایان در کشور، لوایح fatf شانسی برای تصویب در مجمع ندارند. به هر حال کاسبان تحریم هم آینده خوبی برای خود ترسیم کرده‌اند و کوبیدن بر طبل خروج ایران از برجام و نپیوستن به fatf برایشان هم نان دارد و هم آب؛ از این‌رو شرایط داخل برای قبول fatf مساعد نیست.

از سویی دیگر هم «سیدابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور منتخب عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام موضع موافقی با fatf ندارد. او در بهمن سال ۱۳۹۷ در واکنش به تأکید دولتمردان درباره ضرورت پیوستن به پالرمو و cft گفت: برخی می‌گویند در این جنگ‌ها باید برای عدم بهانه به دشمن پیمان‌ها و کنوانسیون‌های آنها را عملی کنیم؛ چه کسی تضمین می‌کند که دشمن همچنان به دشمنی ادامه ندهد؟ وی ادامه داد: می‌گویند ما تضمین نمی‌کنیم با امضای این کنوانسیون مشکل اقتصادی حل شود، سؤال ما این است درخصوص fatf ما قانون داخلی تنظیم کرده بودیم و گفته بودیم مردمی که برای رهایی خود از مشکلات به پا خیزند، از دایره تروریسم مستثنا هستند که این را مجلس پذیرفت، اما fatf بیانیه صادر کرد و گفت نباید هیچ قید و شرطی وجود داشته باشد! این چگونه است که آنها برای قانون داخلی ما بیانیه صادر می‌کنند؟

هرچند قرارگرفتن بر مسند هدایت دولت، خواه‌ناخواه شرایط واقعی اداره کشور در سایه تحریم‌ها را برای او آشکار خواهد کرد و احتمالا مخالفتی سرسختانه با fatf نداشته باشد، اما رفتار اصولگرایان تندرو می‌تواند مانع اصلی حمایت دولت بعدی از این لوایح شود.

فراموش نکرده‌ایم که در سال‌های اخیر مشهد کانون اصلی مخالفت با مذاکرات ایران- آمریکا و توافق برجام بوده است. همچنین این شهر بارها «ازجمله پس از دست‌دادن جواد ظریف و جان کری» صحنه اعتراض شد. غائله تسخیر سفارت عربستان که مسیر سیاست خارجی ایران را عوض کرد، عصر شنبه ۱۲ دی ۹۴ با حمله به کنسولگری سعودی در مشهد کلید خورد. در مسائلی مثل مقابله با سند آموزشی ۲۰۳۰ نیز این شهر عملا نقش موتور محرکه اعتراضات را بر عهده داشته و حتی از قم جلوتر بوده است. سیدابراهیم رئیسی نشان داده مدیری احساسی که تحت تأثیر جوسازی قرار بگیرد نیست، اما مقابله با غالب نظر اصولگرایان تندرو برای ادامه تحریم‌‌ها و خروج از برجام و نپیوستن به fatf کار آسانی نخواهد بود؛ به‌خصوص که رئیسی تمایل زیادی هم به fatf ندارد.

به‌هرحال دیروز روحانی برای چندمین بار از نپیوستن ایران به fatf ابراز ناراحتی کرد و با اشاره به فرایند تصویب لوایح مرتبط با fatf گفت: دولت تصمیم گرفت و لوایح آن را آماده کرد و به مجلس برد، مجلس شورای اسلامی تصویب کرد و به شورای نگهبان رفت و آنجا با ما همکاری کرد و جای دیگر گیر افتاد. جایی که ما اصلا فکر نمی‌کردیم در آنجا ماند و گرفتار شد و fatf به دست نیامد. نتیجه آن چه می‌شود؟ تا این مسئله حل نشود، روابط ما با بانک‌های دنیا دچار مشکل است. شاید نظرات مختلف زیاد باشد و کسی هم بگوید بهتر است fatf نداشته باشیم که من کاری به آن ندارم، اما این یک واقعیت است. وی اضافه کرد: طرح‌هایی وجود دارد که صندوق هم تصویب کرده و آماده است، اما به خاطر اینکه پول نیست نمی‌توان آنها را اجرا کرد. چه پول داخلی برای صندوق و بانک‌ها و چه پول خارجی برای بانک‌های خارجی در صورتی حاصل می‌شود که بتوانیم در جنگ اقتصادی پیروز شویم، تحریم را هم برداریم و بتوانیم fatf را هم نهایی کنیم. اگر همه دست به دست هم دهیم و کمک کنیم این سریع‌تر حل می‌شود. اینجا دیگر دست خود ما است. روحانی گفت: بانک خارجی در اختیار ما نیست، صندوق توسعه خالی است و نمی‌توانیم نفت بفروشیم و با بانک‌ها به خاطر fatf نمی‌توانیم رابطه خوب داشته باشیم. نتیجه آن این است که سرمایه نیست. وقتی سرمایه نیست طرح‌های بزرگ را نمی‌شود اجرائی و عملیاتی کرد. رئیس‌جمهوری بیان کرد: به اعتقاد من fatf دست خودمان و مربوط به داخل کشور است. ما می‌توانیم همین فردا fatf را حل کنیم تا روابط ما با بانک‌ها تغییر کند. روحانی با اشاره به مسئله جنگ اقتصادی گفت: ما در جنگ اقتصادی پیروز شدیم و مسئله تحریم باقی مانده که دست خودمان است البته بخشی هم دست دیگران است اما اصل ما هستیم. می‌توانیم همین هفته تصمیم بگیریم تمام کنیم و می‌تواند ماه‌ها ادامه پیدا کند که بحث دیگری است. وی با تأکید بر اینکه نباید مسائل اساسی را از یاد ببریم و فراموش کنیم و به فرعیات بچسبیم‌، گفت: البته نمی‌خواهم بگویم اگر اکنون وارد مشکلی به نام برق شدیم، بگوییم مشکل برق مربوط به fatf و جنگ اقتصادی است و ما هیچ مسئولیتی نداریم.

سخنان روحانی شاید اتمام‌‌حجتی با تندروها بود، اما مسئله مهم این است که گره این لوایح و حتی مذاکرات وین در دولت بعد باز می‌شود؛ البته اگر اراده‌ای برای باز‌شدن این گره‌ها باشد وگرنه از هم‌اکنون پرواضح است که تحکیم و تداوم تحریم‌ها و قطع ارتباط بانکی با دنیا رقم خواهد خورد.